Waarom komt verslavingsgevoeligheid zoveel voor bij hooggevoelige mensen?
Ik zou natuurlijk kunnen zeggen dat het logisch is dat het veel voorkomt bij hsp’s, omdat ze prikkelgevoelig zijn en dat willen verdoven, of dat ze hun emoties willen verdoven, of dat ze vaak onzeker zijn en zich door alcohol, drugs of medicijnen zelfverzekerder voelen en makkelijker contact kunnen maken met anderen.
Maar dat is toch niet het volledige verhaal en het verklaart ook niet het verschil met bijvoorbeeld een onzeker persoon die niet hooggevoelig is. Vandaar dit uitgebreide artikel.
Verslavingsgevoeligheid wordt vooral bepaald door hoe goed je om kunt gaan met onaangename gevoelens, hoe goed je om kunt gaan met impulsen, en hoe het gesteld is met je dopaminehuishouding.
Dopaminehuishouding
Hoe je dopaminesysteem werkt is genetisch bepaald. Het is een onderdeel van je hersenen, en dopamine is een stofje dat ervoor zorgt dat je je positief en tevreden voelt.
Dopamine is betrokken bij het beloningssysteem, dat wil zeggen, dat je een beloning krijgt nadat je iets hebt gedaan, behaald, of gekregen, of dat je in een voor jou fijne omgeving bent; en die beloning is dan een fijn gevoel, geluk, of genot.
Dit gevoel is echter altijd van korte duur, dus als je dat fijne gevoel weer opnieuw wilt ervaren, ga je weer iets doen waardoor je dopamine aanmaakt.
Het genetische aspect is dat bij hooggevoelige mensen een aantal genen anders zijn dan bij niet hooggevoelige mensen. Dat maakt dat bij hooggevoelige mensen bij andere dingen het beloningssysteem actief wordt.
Afhankelijk van de soort hooggevoeligheid die je hebt, zal bij de High Sensation Seeker de dopamine aangemaakt worden wanneer er leuke actie of drukte is, en bij de HSP juist wanneer er rust en ontspanning is.
Even een voorbeeld: als je niet hooggevoelig bent en je gaat naar een feestje, dan geniet je daar waarschijnlijk van, maar voor een HSS kan dat te weinig zijn om dopamine aan te maken, en voor een HSP teveel; die maakt dan juist stresshormonen aan.
Het komt ook veel voor dat een HSP weinig dopaminereceptoren heeft of dat de dopaminereceptoren resistent geworden zijn, dus met andere woorden, ze werken niet meer goed.
Stress en overprikkeling zijn belangrijke oorzaken van een niet goed werkend dopaminesysteem.
De oorzaak hiervan is meestal chronische overprikkeling, en teveel stress. Zo’n receptor ontvangt de boodschap van dopamine, dus zeg maar de beloning of het fijne gevoel. Als dit minder goed ontvangen kan worden, kun jij je niet makkelijk blij voelen.
Het vervelende is dat je als hooggevoelige vatbaar bent voor overprikkeling, waardoor dus het hele dopaminesysteem minder goed werkt. Je kunt hier meer over lezen in het artikel ‘Hoe werkt het brein van een HSP?’
Gebruik van een verslavend middel zoals alcohol, drugs, sigaretten of medicijnen, verhoogt de dopamine-aanmaak enorm, waardoor je veel meer kans maakt dat de receptoren die je wél hebt, ook echt de boodschap van de dopamine ontvangen, waardoor jij je veel beter voelt.
Waar je ook veel dopamine van aanmaakt, en wat dus verslavend kan werken, is de kick van iets winnen, zoals bij gamen of gokken. Verder is bekend dat je van seks, lachen en van flinke fysieke inspanning zoals sport, ook veel dopamine aanmaakt.
Omgaan met impulsen
Het andere punt wat ik in het begin noemde, het vermogen om met impulsen om te gaan, dat werkt met name bij mensen met ADHD of HSS, de High Sensation Seeker, minder goed. Dus ook de impuls om een middel te gaan gebruiken kun je moeilijker weerstaan. En eigenlijk is elke ADHD-er hooggevoelig, dus hier zit zeker een overlap.
Wat je ook ziet bij mensen met ADHD of ADD, is dat er veel onrust of chaos in het hoofd is. Bij het gebruik van bepaalde middelen ontstaat er meer rust en focus in het hoofd, dus dat is natuurlijk heel verleidelijk.
Omgaan met onaangename gevoelens
Hoe je om kunt gaan met onaangename gevoelens wordt natuurlijk bepaald door meerdere factoren. Je temperament of karakter, het voorbeeld dat je ouders of opvoeders gaven, de situatie waarin je bent opgegroeid en wat je hebt meegemaakt, maar ook de invloed van school of de mensen waar je mee omging.
Je hebt hierdoor een bepaald zelfbeeld ontwikkeld, met daarbij misschien wel een bepaalde angst of onzekerheid. En dat kan allemaal van invloed zijn op hoe je nu met situaties of gevoelens om kunt gaan.
Het hooggevoelige kind leert vaak onbewust al, dat het niet goed is zoals het is.
Als kind kreeg je misschien van je ouders niet de bevestiging die je nodig had. Voor een kind, en zeker voor een hooggevoelig kind, staat dat gelijk aan afwijzing. Bovendien heb je sowieso al vaak het gevoel dat je anders bent, en dat je er niet bij hoort.
Het gevolg daarvan kan zijn dat je op een grotendeels onbewust niveau leert, dat jij niet goed bent zoals je bent. Deze zelf-afwijzing voelt op een gegeven moment bekend en vertrouwd, die gaat bij je horen.
Angst voor afwijzing door een ander heeft elk mens, elk kind, elk dier, dat is een oerangst, bang om verstoten te worden en alleen achter te blijven. Maar als je als hooggevoelig kind bang bent om door je ouders afgewezen te worden, train je de voelsprieten die je sowieso al hebt, nog eens extra.
Die voelsprieten zijn jouw scanners, om te kunnen ontdekken hoe je wél bevestiging krijgt, en aandacht, waardering, etc. En die voelsprieten gebruik je ook weer op school of bij de sportvereniging, om te scannen waar je dan wél bij kunt horen, of wat je daar voor moet doen.
En soms is dat dus het gebruiken van een middel. Ófwel om erbij te horen, ófwel om je wat beter en zekerder te voelen en meer te durven, óf om jezelf te verdoven als je doodmoe thuis komt, of andere nare gevoelens weg te maken.
Zelfafwijzing
Als het je niet lukt om erbij te horen, of iets anders dat je van jezelf eist, dan wijs je jezelf af, niet de ander. Mensen vinden jou dan volgens jezélf niet leuk, je krijgt geen waardering maar dat komt door jou. Als je dit nare gevoel niet goed kunt verdragen, ga je het misschien weer wegmaken door een bepaald middel te nemen.
Maar waarom wijs je nou jezelf af? Waarom denk je dat het aan jezelf ligt? Dit is meestal al ontstaan op jonge leeftijd, eigenlijk door wat ik hierboven al schreef. Als je te weinig bevestiging kreeg van je ouders, heb je de, vaak onbewuste, conclusie getrokken dat er iets mis is met jou.
Maar ik kom ook tegen dat het voorkomt bij mensen die wél genoeg bevestiging hebben gekregen van hun ouders, en tóch zichzelf afwijzen.
Meestal komt dit dan toch door het gevoel van anders-zijn, er niet bijhoren, onzeker of angstig zijn, verlegen, graag alleen willen zijn, de wereld overweldigend vinden, dat soort dingen, en dat ze daarbij de conclusie trekken dat er iets mis is met hen, dat het aan hen zelf ligt.
Het is niet jouw schuld, maar jouw angst.
Dit volkomen kromme mechanisme van zelfafwijzing is dus totaal zonder jouw schuld ontstaan, maar puur vanuit angst, verlatingsangst, angst voor afwijzing door een ander.
En ook al ben je door je ouders misschien niet bewust afgewezen, je kreeg op de één of andere manier niet genoeg bevestiging, er was niet genoeg interesse in jouw belevingswereld, in jouw gevoel, of jij voelde al dat je anders was en je aan moest passen.
En later werd je misschien wel gepest of buitengesloten op school, wat weer een bevestiging was van dat jij niet goed was zoals je was, en dat je dus je best moest doen om toch geaccepteerd en gewaardeerd te worden. Het werd gewoon een overlevingsmechanisme om er toch bij te horen.
Dus al met al is de zelfafwijzing zogenaamd veiliger of vertrouwder dan de afwijzing van een ander. Sterker nog, je denkt dat je het nodig hebt om te overleven. Want als je jezelf niet corrigeert of aanpast, dan wordt je misschien wel verlaten door iedereen.
Het verslavende van dit hele mechanisme is, dat je alsmaar op zoek bent naar waardering buiten je, zodat je weer kunt ontspannen. Want zodra je even gewaardeerd wordt, is het gevaar weer eventjes geweken dat je afgewezen, uitgestoten, of verlaten wordt.
Je voelt je dus weer even veilig. En als je hebt gemerkt dat een bepaald middel jou daarbij helpt, dan ga je dat vrij snel vaker gebruiken.
Wat kun je zelf doen?
Een verslaving gaat altijd over iets vinden, toevoegen, voelen, of waarnemen, wat jou een beter gevoel geeft, of het wegmaken of verdoven van een onaangenaam gevoel, maar het is altijd een illusie en het is tijdelijk. Maar ook al weet je dat, het gevoel dat je ‘het’ weer nodig hebt is vaak sterker.
Daarom is het belangrijk dat je een alternatief hebt voor je ‘middel’. Een alternatief waarbij een zelfde soort effect optreedt, maar dan gezond.
Dat kan natuurlijk sporten of bewegen zijn, op een gezonde manier, of leuke dingen doen. Waardevol contact hebben met andere mensen, waarbij je jezelf kunt zijn. Zoek naar dingen waar je van geniet, zoals muziek of kunst, of gezond eten.
Belangrijk daarbij is dat je genoeg ijzer binnenkrijgt, want ijzer is nodig om dopamine te activeren. Glutenvrij eten is daarom de moeite van het proberen waard, want daardoor verhogen je ijzerwaarden. En beperk zoveel mogelijk alle suikers.
Leer ademhalings- of meditatietechnieken om je beter te voelen, of je impulsen te beheersen. En zorg dat je stress naar beneden gaat en je sneller herstelt van overprikkeling. Dat kan met de HSP Rescue Kit.
Leer EFT toepassen. Je kunt er hier alles over lezen. Je kunt beginnen met het EFT Basispakket.
Maar je kunt ook innerlijk-kind-werk doen. Hierdoor maak je contact met jezelf op een diepere laag. En door contact of verbinding maak je ook gelukshormonen aan. Je kunt dat doen door jezelf voor te stellen als klein kind. Weet je nog hoe je er toen uit zag? Of heb je nog een foto van jezelf?
Op het moment dat je je rot voelt, probeer dan eens met je innerlijk kind te praten. Als jij tegen je kleine zelf praat, voelt hij of zij zich gezien, gewaardeerd, veilig, hij of zij krijgt aandacht en bevestiging.
Vraag jezelf: waar heb ik écht behoefte aan, wat heb ik nodig?
Ik leg daarbij mijn handen op m’n buik en probeer zoveel mogelijk mijn buik te ontspannen en helemaal met mijn gevoel en aandacht aanwezig te zijn in mijn buik. Aandacht naar binnen. Ik doe dan ook altijd mn ogen dicht.
Vraag maar wat het kind in jou nodig heeft, of waar het behoefte aan heeft. Als dit voor jou nieuw is, vraagt dat eerst wel wat oefening. Maar hoe vaker je het doet, hoe beter het zal gaan.
En het is waarschijnlijk wél wat je nodig hebt, en de aandacht of goedkeuring van de ander wordt dan minder belangrijk. Het is natuurlijk nog wel leuk, maar niet meer van levensbelang en het voedt niet meer die trek of craving van je verslaving.
Wat je wilt vinden zit dus eigenlijk allang in je. En het begint met het helen van het contact met je innerlijke kind. Van daaruit kun je verbinding maken met anderen, die hier misschien ook mee bezig zijn, of met het bewuster worden van zichzelf.
Het grappige is, dat als je daar zelf mee bezig gaat, er ineens mensen uit je omgeving daar ook mee bezig blijken te zijn. Maar dat zag je eerst niet, of ze voelden geen opening bij jou. Het kan ook zijn dat er nieuwe mensen op je pad komen, die beter aansluiten bij jouw ontwikkeling.
Je kunt mijn podcasts luisteren waarin ik onder andere met mensen spreek die hulpverlener zijn op dit gebied, of zelf ervaringsdeskundige zijn. Het kan natuurlijk zo zijn dat je al een hardnekkige verslaving ontwikkeld hebt, en dat het je niet zélf lukt om te stoppen. Dan is het nodig om professionele hulp in te schakelen.
Je kunt ook altijd contact met mij opnemen.