In mijn leven heeft het nogal lang ontbroken aan uitleg over hoe het brein van een HSP (Hoog Sensitief Persoon) werkt. Omdat ik inmiddels weet dat deze uitleg wel heel belangrijk is, om jezelf beter te kunnen begrijpen en te accepteren, schrijf ik dit artikel. Zodat je snapt hoe het bij jou als HSP werkt. Want dan weet je ook beter wat je eraan kunt doen, of waar je rekening mee moet houden.
Het verschil tussen een Hoog Sensitief Persoon en een niet-hoogsensitief persoon is vooral te verklaren door naar het brein te kijken.
A-typisch brein
Het brein van een Hoog Sensitief Persoon wijkt af van het brein van iemand die dat niet is. We noemen dat brein een a-typisch brein, en het komt voor bij ongeveer 20-25% van de bevolking. Ook mensen met Adhd, Add of autisme hebben een a-typisch brein. Vrijwel iedereen die Adhd, Add of autisme heeft is ook hoogsensitief. Ik kan dit niet met 100% zekerheid beweren omdat het bij mijn weten nog niet wetenschappelijk is vastgesteld.
Er zijn wel verschillen tussen mensen met Adhd, Add, autisme, of mensen die alleen hoogsensitief zijn. Maar dit artikel gaat vooral over de overeenkomsten in het brein.
Drukte in je hoofd
Het a-typische brein is niet alleen gevoeliger, het is ook drukker in je hersenpan. Hersenmetingen wijzen namelijk uit dat bij een HSP meer hersenactiviteit wordt gemeten, dus de intensiteit van de hersenactiviteit is hoger. Daarnaast worden ook nog eens méér hersengebieden actief bij een gebeurtenis of een ervaring.
Dit is ook te zien bij een netwerk in de hersenen dat actief wordt als je in rust bent, of niets doet waar je je aandacht bij moet hebben. Dit wordt het Default Mode Network genoemd. Het houdt zich bezig met denken aan het (persoonlijke) verleden, fantaseren over je toekomst of dagdromen.
Daarnaast is dit netwerk actief als je een moeilijke morele beslissing moet maken . Maar de meeste activiteit wordt gemeten als er een beroep wordt gedaan op je sociale inlevingsvermogen. Dus als jij je in moet leven in andermans situatie. Dit netwerk in je brein is bij hooggevoelige mensen veel actiever dan bij niet-hooggevoelige mensen.
Gevoelig voor prikkels
Een hooggevoelig persoon is gevoeliger voor prikkels, heeft een diepere verwerking en heeft meer hersteltijd nodig dan iemand die niet hooggevoelig is.
Prikkels kunnen zintuiglijke stimuli zijn, geluid, beelden, geuren, dat soort dingen. Dit noemen we dan ook zintuiglijke overprikkeling.
Daarnaast heb je emotionele indrukken, die ook onbewust binnen kunnen komen, die je bijvoorbeeld opvangt van andere mensen of van beelden op tv. Deze indrukken kunnen eveneens zorgen voor overprikkeling, die we emotionele overprikkeling noemen.
Allerlei gedachten, gepieker of ‘wat als-vragen’, zoals: wat nou als dit gebeurt, of hoe moet het nou met dit of met dat, kunnen ook prikkels zijn. Allerlei scenario’s bedenken, of achteraf de film van de gebeurtenis de hele tijd opnieuw afspelen. Als dit teveel wordt, dan noemen we dat cognitieve overprikkeling.
Persoonlijk voeg ik daar ook nog energetische overprikkeling aan toe. Ik vind het belangrijk dat daar ook aandacht voor is. Je kunt namelijk allerlei energie opvangen, van mensen, dieren, maar ook van een collectief.
Momenteel zijn er collectieve energieën merkbaar in de wereld, zoals angst. Maar ook is er een energie merkbaar van verandering. Dat gaat over een gevoel van ‘nu is het genoeg’, ‘we willen anders leven, liefdevol met elkaar omgaan, in eenheid en verbondenheid’, of ook ‘we willen de aarde redden’, als je het hebt over het klimaat.
Al die energieën of bewegingen hangen als het ware in de lucht, en kun je opvangen. En dat kan door elkaar gaan lopen, waardoor je stemmingswisselingen kunt ervaren.
Veel HSP’s hebben de neiging om overprikkeling te vermijden. Dit zou te verklaren zijn vanuit een door Jeffrey Gray beschreven hersensysteem: het behavioral inhibition system (BIS).
Het BIS is een gedragsremmend systeem, dat gevoelig is voor straffen en een vermijdende functie heeft. Bij een HSP kan overprikkeling of een lange hersteltijd ervaren worden als een straf, waardoor dat liever vermeden wordt.
Ook lijken mensen met een sterke BIS gevoeliger te zijn voor angst en depressie. Dit sluit aan bij wat ik vaker schrijf, dat je somber kunt worden van overprikkeling. Bovendien kan angst verlammend werken, waardoor dus iemand geremd kan worden in het nemen van actie.
Jeffrey Gray beschrijft ook nog het BAS, het behavioral activition system (gedragsactiverend systeem). Dit systeem is gevoelig voor beloningen en motiveert mensen om in actie te komen. Mensen met een sterke BAS zijn vaak impulsief en op zoek naar prikkels. Deze mensen vallen onder de noemer HSS, High Sensation Seekers. In dit artikel ga ik daar niet nader op in.
Diepe verwerking
Dan, die diepe verwerking, wat houdt dat nou in? Je zou kunnen zeggen dat een hoogsensitief persoon veel dingen zo intens ervaart, alsof hij ze zelf beleeft.
Dus als je vreselijke beelden ziet op tv, dan kan het voelen alsof je het zelf meemaakt. Dat heeft ermee te maken dat je als HSP meer spiegelneuronen hebt dan iemand die niet hooggevoelig is.
Doordat je veel spiegelneuronen hebt, voel je heel goed aan wat andere mensen meemaken. Bijna alsof je het zelf meemaakt. Dat is ook de reden dat je als HSP je snel kunt laten beïnvloeden door de gemoedstoestand van anderen. Je neemt die gevoelens snel over.
Daarom is de verwerking ook intenser, je voelt er meer bij, het komt steeds weer terug, het gaat opnieuw door je heen. Je speelt het steeds weer opnieuw af. Één gebeurtenis kan wel dagen of weken blijven hangen in jouw belevingswereld.
Dan heb je nog een vertragend systeem in je hersenen dat door Elaine Aron het ‘Pause-to-check-systeem’ wordt genoemd. In een nieuwe situatie wordt eerst die situatie geobserveerd, geanalyseerd of gecheckt. Het brein maakt verbinding met eerdere ervaringen om de situatie te kunnen analyseren.
Zolang het niet helemaal duidelijk is hoe je de nieuwe situatie moet interpreteren, blijft het brein zoeken. Je blijft er net zo lang aan denken totdat je weet wat je ermee moet. Het kan zelfs zo zijn dat je even helemaal lamgeslagen bent en tijd nodig hebt om bij jezelf te komen of te herstellen.
Daarna ga je bedenken wat je ermee wilt of kunt, of wat voor jou de beste volgende stap is. Je verkent als het ware eerst de kansen en risico’s voordat je in actie komt.
Lange hersteltijd
Dat brengt me op de hersteltijd die je nodig hebt als HSP, die vaak langer is dan bij iemand die niet hooggevoelig is. Het ‘Pause-to-check-systeem’ levert vaak een hoop onrust en stress op. Zeker in de huidige tijd, waarbij je vaak niet weet hoe iets gaat lopen of hoe dat voor jou uitpakt. Of hoe het uitpakt voor andere mensen, waar je dus ook allemaal aan denkt.
Uit het bovenstaande blijkt wel dat alle nieuwe situaties veel van jou vragen. Evenals het kunnen omgaan of reguleren van alle prikkels die je in je dagelijkse leven opdoet.
Veel hersenactiviteit, veel beleving, diepe verwerking. Het is dan ook logisch dat je veel hersteltijd nodig hebt.
Je komt al met al als HSP sneller in het sympathische deel van je autonome zenuwstelsel terecht. Dat is het deel dat actief is bij stress of angst.
En het is een vicieuze cirkel want hoe méér je in dat sympathische deel zit, hoe méér last je weer hebt van je hooggevoeligheid.
Wat daarom van groot belang is voor een HSP, is het kunnen doorbreken van die vicieuze cirkel, en ervoor zorgen dat je in het parasympathische deel komt. Dat is het deel van je autonome zenuwstelsel dat betrokken is bij jouw ontspanning, herstel, zelfhelend vermogen, rust in je hoofd, gezonde werking van je organen en het kunnen ervaren van liefde, dankbaarheid en vertrouwen.
Maar hoe doe je dat?
Volg de HSP Balans Training, waarin je leert je eigen gebruiksaanwijzing te maken om in balans te komen en te blijven.
Je gaat fysiek bezig met adem, beweging, bodyscan, en voeding, waardoor je meteen het parasympatische deel activeert.
Emoties leer je te begrijpen met het emotiekompas, je gaat ze tot rust brengen met EFT, en je leert je grenzen aan te geven.
Mentaal ga je bezig met snappen hoe jouw brein werkt, hoe je prikkels kunt reguleren, hoe je je hoofd tot rust kunt brengen en hoe je belemmerende overtuigingen kunt tackelen en kunt stoppen met het veroordelen van jezelf.
Energetisch ga je bezig met gronden, afvoeren van stress, chakra’s activeren, een fijn gevoel oproepen en je frequentie verhogen.
Een hele complete training waarin je alles leert wat je nodig hebt om zo snel mogelijk te herstellen van overprikkeling, en om zoveel mogelijk te voorkomen dat je overprikkeld raakt.
Je kunt er alles over lezen op deze pagina.
Wil je graag eerst persoonlijk contact om te bespreken of de training iets voor je is? Neem dan contact met mij op.